Mocht je denken: mijn moeder raakte in één keer zwanger van mij, dus dan gaat het mij vast ook goed af: think again. Je vruchtbaarheid hangt af van veel factoren. Je genen spelen daar zeker een rol in, maar hoe groot is die rol eigenlijk? Kunnen erfelijke aandoeningen ervoor zorgen dat je minder of zelfs onvruchtbaar bent? In dit artikel duiken we in de invloed van genetica op vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen.
De invloed van erfelijkheid op vruchtbaarheid: feiten en fabels
'Elke combinatie van ei en sperma is anders, dus wat dat betreft is vruchtbaarheid enigszins willekeurig en moeilijk te voorspellen', zegt Lynn Westphal, arts bij een vrouwengezondheids- en vruchtbaarheidsplatform, tegen Well + Good. 'Als je uit een 'vruchtbare familie' komt, wil dat nog niet zeggen dat je ook vruchtbaar bent.'
En visa versa: mocht je uit een familie komen waarbij veel koppels hobbels hadden op hun weg naar kinderen, dan geldt ook: niet alle vruchtbaarheidsproblemen zijn erfelijk. Toch kan genetica soms wel degelijk een rol spelen. Hoe erfelijk is vruchtbaarheid? We nemen de feiten en fabels onder de loep, bekijken welke factoren en genetische aandoeningen je vruchtbaarheid kunnen beïnvloeden en wat dat voor jou betekent.
Hoe genetische mutaties invloed hebben op vruchtbaarheid
Sommige genetische afwijkingen of mutaties kunnen het moeilijker maken om zwanger te worden. Denk aan hormonale verstoringen of problemen met de kwaliteit van eicellen en zaadcellen. Dit soort eigenschappen kunnen in families voorkomen, waardoor vruchtbaarheidsproblemen in sommige families vaker voorkomen en van generatie op generatie kunnen verschillen. In dat geval kan (on)vruchtbaarheid erfelijk zijn.
Wanneer erfelijkheid een risico is voor onvruchtbaarheid
Sommige erfelijke aandoeningen, zoals Turner-syndroom bij vrouwen en Klinefelter-syndroom bij mannen, kunnen directe gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid. Daarnaast kunnen genetische afwijkingen leiden tot hormonale disbalansen of fysieke afwijkingen die een zwangerschap bemoeilijken.
- Syndroom van Klinefelter bij mannen: verminderde zaadproductie of onvruchtbaarheid.
- Turner-syndroom bij vrouwen: slecht-ontwikkelde eierstokken, vaak leidt dit tot onvruchtbaarheid.
Vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen: hoe groot is de rol van genen?
Genetica spelen een significante, maar niet allesbepalende rol bij vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen. Van hormonale verstoringen tot erfelijke aandoeningen - dit zijn de meest voorkomende vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen:
Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) en erfelijkheid
PCOS is een veelvoorkomende hormonale aandoening die de eisprong verstoort en zwanger worden moeilijker maakt. Onderzoek wijst uit dat PCOS in sommige families vaker voorkomt. Heeft je moeder of zus PCOS? Dan heb je zelf mogelijk ook een verhoogd risico. Meer lezen over PCOS? Dit is alles wat je erover wil weten.
Endometriose en genetische aanleg
Endometriose, waarbij baarmoederslijmvlies zich buiten de baarmoeder verspreidt, kan een zwangerschap in de weg staan. Hoewel de precieze oorzaak onbekend is, laten studies zien dat erfelijkheid een rol kan spelen. Vrouwen met een familiegeschiedenis van endometriose hebben een grotere kans om het zelf te krijgen.
Primaire ovarium-insufficiëntie (POI)
Sommige gevallen van vroegtijdige menopauze of vervroegde overgang worden veroorzaakt door genetische mutaties of erfelijke aandoeningen.
Hormonale en ovulatiestoornissen
Erfelijke factoren kunnen de regulatie van hormonen zoals FSH en LH beïnvloeden, wat de eisprong kan verstoren.
Toch zijn vruchtbaarheidsproblemen meestal het gevolg van een combinatie van genetische, hormonale, omgevings- en leefstijlfactoren (zoals voeding, stress en blootstelling aan toxines).
De rol van genen bij onvruchtbaarheid bij mannen
Bij mannen kunnen genetische afwijkingen de kwaliteit van het sperma beïnvloeden, wat kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen. We zetten de belangrijkste erfelijke factoren op een rij:
Lage zaadkwaliteit en erfelijkheid
Sommige erfelijke aandoeningen, zoals Klinefelter-syndroom, kunnen de zaadproductie verminderen. Dit kan resulteren in een lage zaadkwaliteit of zelfs onvruchtbaarheid. Ook genetische factoren die de testosteronproductie verstoren, kunnen hier invloed op hebben.
Genetische mutaties die de vruchtbaarheid van mannen beïnvloeden
Y-chromosoomdeleties, waarbij delen van het Y-chromosoom ontbreken, kunnen de spermaproductie verminderen of helemaal stoppen. Deze genetische afwijkingen worden via de mannelijke lijn doorgegeven.
Testen en behandelingen voor erfelijke vruchtbaarheidsproblemen
Wil je weten of erfelijke factoren een rol spelen in jouw vruchtbaarheid? Er zijn verschillende tests en behandelingen beschikbaar die we hieronder zullen bespreken. Neem hiervoor wel eerst contact op met je huisarts:
Genetische testen om erfelijke aandoeningen op te sporen
Met genetische screening kun je ontdekken of je een erfelijke oorzaak hebt voor vruchtbaarheidsproblemen. Dit wordt vaak aangeraden als er in de familie vaker problemen met vruchtbaarheid voorkomen.
Beschikbare behandelingen bij erfelijke vruchtbaarheidsproblemen
Afhankelijk van de oorzaak zijn er diverse behandelingen mogelijk, zoals IVF, ICSI of genetische selectie van embryo's. In sommige gevallen kunnen hormoontherapie of operaties uitkomst bieden. Ga voor meer informatie langs je huisarts of gynaecoloog.
Door inzicht te krijgen in de rol van genetica bij vruchtbaarheid, kun je beter begrijpen welke risico’s er zijn en welke stappen je kunt nemen om je kansen op een zwangerschap te optimaliseren. Het is dus goed om je erin te verdiepen, maar laat je wel alleen adviseren door professionele deskundigen zoals je huisarts, een fertiliteitsarts of je gynaecoloog. Good luck!
